توضیحات
کتاب نخستین‌بار با عنوان اصلی Cairo: Revitalising a Historic Metropolis در سال ۲۰۰۴ به سرمایۀ بنیادآقاخان و توسط انتشارات Allemandi (تورین، ایتالیا) منتشر شد. این کتاب جز تمرکز بر شرح تفصیلی (و مصوّر) اقدامات مرمتی بنیادفرهنگی‌آقاخان در قاهره، که همگی حول پروژۀ عظیم احداث پارک الازهر گزارش می‌شوند، شناخت مختصر امّا دقیقی را نیز از دیروز و امروز این شهر، به‌دست‌می‌دهد.
«از زمان بنیان نهاده‌شدن قاهره در دوران فاطمیان (۹۶۹ م.)، این شهر یکی از مراکز بزرگ تمدّن و فرهنگ اسلامی بوده‌است و علیرغم رشد سریع آن در دوران مدرن، همچنان به یادمان‌های بی‌رقیب و مناطق تاریخی‌اش، می‌بالد. هرچند ساختمان‌ها و محله‌های اطراف آن، شاهدانی از روزگاران کهن قاهره به‌شمار می‌روند، اما این آثار، کلید آیندۀ این شهر نیز محسوب می‌شوند. امروزه [سال ۲۰۰۴] با جمعیّت ۱۶میلیونی، این کلانشهر دوران معاصر به‌وضوح با مشکلات بی‌شمار ناشی از توسعه روبه‌رو است. اکنون این سؤال پیش‌می‌آید: به‌واقع چگونه می‌توان بین این میراث غنی و خواسته‌های دنیای کنونی، ارتباط و پیوند برقرار نمود.» (دیباچه ص۱۶)
کتاب در سه فصل اصلی، گذشته، حال و آیندۀ شهر را به قلم ۱۲ نویسندۀ معمار، مرمت‌گر، شهرساز، اقتصاددان و … ـ به نام‌های ژانت ابولُغد، جیم آنتونیو، نِیری همپیکیان، رابرت آیوی، فرانک جی. ماترو، نوال المسیری، ناصر ربّاط، سیف الرشیدی، کامرون رشتی، فرانچسکو سیراوُ، رامی الدهان، سُهیر فرید، سرژ سانتلی، ماهر استینو و لیلا المصری استینو ـ که معرفیِ تفصیلی همگی ایشان در پایان کتاب آمده‌است، روایت می‌کند. فیلیپ جودیدیو و استفانو بیانکا نیز ویرایش مقالات را بر عهده داشته‌اند.
گزیده‌ای از فهرست:
ـ قاهره یک کلانشهر اسلامی / تاریخچۀ فضاهای سبز در قاهره / توسعه در قرن نوزدهم / راهی نوین به‌سوی باززنده‌سازیِ شهری در قاهره / پیچیگی‌های مقولۀ نگهداری و حفاظت شهری/ بهبود زیرساخت مسکن / احیا و بهبود فضاهای عملکردی در قاهره با توجه به اصول برنامه‌ریزی شهری در توسعه مرمتی شهری / فرآیند طراحی پارک الازهر / طرح‌جامع و طرح‌نهایی پارک / چالش کشت گیاهان در منظقه وسیع / علت تبدیل این قطعه زمین به پارک/ باغ‌های قاهره / مرمت دیوار ایوبی / دیوار به‌عنوان میراثی فرهنگی و مکانی برای بازدید / مداخله در بافت شهری مجاور دیوار / منطقۀ درب‌الاحمر / مجموعۀ خایربک (خیربک) / مسجدمدرسۀ امّ‌السلطان شعبان / خیابان شُغلان
«ساخت پارک الازهر و دیگر مؤلفه‌های وابسته به آن، نمادی است از امید و آرزو. اول آن‌که ساخت این پارک، دستاوردی نو است درخصوص کشف مجدد ویژگی‌های بصری قاهره؛ چراکه از فراز تپه‌های داخل پارک، بازدیدکنندگان، این امکان را خواهند یافت که در یک نگاه، در نظری اجمالی، قاهره را به تماشا بنشینند. این کلانشهر که یکی از بزرگترین مراکز تجمع فرهنگ و هنر جهان محسوب می‌شود، هم‌اکنون از بالای این تپه‌ها، از یک پانورامای دیدنی و خوش‌منظر، قابل‌رؤیت است. از این دیدگاه، پروژه دارای تأثیر عمیق فرهنگی است که از این طریق ساکنین می‌توانند، ارزش های تاریخی شهر را مجدداً کشف کرده و بیابند. در آینده‌ای زندیک، این سایت همچنین طرح جدیدی را در خود جای خواهد داد. مرکز بازدیدکنندگان قاهرۀ اسلامی؛ دروازه‌ای به‌سوی میراث معماری شهر که با همکاری شورای‌عالی آثارباستانی احداث خواهد شد. این مرکز، اکنون، هم به‌عنوان یک مکان آموزشی برای ساکنین قاهره و هم به‌عنوان مرکز اطلاع‌رسانی به بازدیدکنندگان خارجی در خصوص این مجموعۀ بی‌همتای شهری عمل می‌کند.» (لوئیز مونریال، مدیر بنیادفرهنگی‌آقاخان، ص ۲۶)
«واژۀ یادمان (اثر تاریخی) به‌طور خودبه‌خود برای شناسایی کلیۀ ساختمان‌های بالای ۱۰۰سال قدمت، استفاده می‌شود. در سال ۱۸۸۱، اعضای کمیتۀ حفاظت از آثارتاریخی عربی، لیستی از یادمان‌ها را معرفی‌کردند. در این لیست، کلیۀ ساختمان‌هایی که یا به‌لحاظ تاریخی، یا به‌دلایل فرهنگی و یا از دیدگاه زیباشناختی، ارزش حفاظت داشتند، به ثبت رسیدند. این آثار منتخب همگی تحت‌عنوان یادمان طبقه‌بندی شده‌بودند و تنها تفاوتی که برای آنها در نظر گرفته شده‌بود، به زمان ساخت آن آثار مرتبط می‌شد. ۱۲۰سال از این‌گونه طبقه‌بندی گذشته است، اما هنوز هم آثار تاریخی برمبنای همین دسته‌بندیِ اوّلیه، یعنی بسته به زمان ساخت آثار و این‌که در چه دورانی از حکومت‌اسلامی در مصر احداث شده‌اند، تقسیم‌بندی می‌شوند. وقت آن رسیده است که درخصوص نحوۀ طبقه‌بندی آثاری که باید مورد حفاظت قرارگیرند، تجدیدنظری صورت‌پذیرد. از نظر طراحان‌شهری و فعالان در مقولۀ حفاظت از آثار، این‌گونه طبقه‌بندی کنونی، کاملا بی‌معنی و بیهوده است.» (نیری همپیکیان، ص۲۷۹)
